NEJM’ de yayınlanan araştırmada, KOVİD’ e bağlı pnömoni sebebiyle hastaneye yatırılması gereken hastalarda bir Janus kinaz inhibitörü olan tofacitinib’ in etkinliği ve emniyeti incelendi (1).
Brezilya’ da yapılan çok merkezli randomize, çift kör ve plasebo kontrollü çalışmada solunum cihazına bağlı olmayan 289 hasta rastgele iki gruba ayrılarak bir gruba 2 hafta müddetle günde 2 defa 10 mg tofacitinib ve bir gruba da plasebo verildi. Genel olarak hastaların yüzde 89.3’ ü hastanede yattıkları süre boyunca kortizon da alıyordu.
28 günlük takipte kümülatif ölüm veya solunum yetersizliği tofacitinib grubunda yüzde 18.1 iken plasebo grubunda yüzde 29 olarak; tofacitinib alanlarda 28 günde herhangi bir sebebe bağlı ölüm oranı yüzde 2.8 diğer grupta ise yüzde 5.5 olarak bulundu.
Plaseboya kıyasla tofacitinib ile sekiz seviyeli sıra ölçeğinde daha kötü bir puana sahip olma ihtimali 14. günde 0.60 ve 28. günde 0.54 idi.
Ciddi yan etkiler tofacitinib alanların yüzde 14.1’ inde plasebo alanların yüzde 12’ sinde görüldü.
Bu sonuçlar, KOVİD pnömonisi ile hastaneye yatırılan hastalarda tofacitinib’ in 28. günde plaseboya göre daha düşük ölüm veya solunum yetmezliği riskine yol açtığını göstermektedir.
Sitokin fırtınası ve baskılayan ilaçlar
Ağır KOVİD tablolarında IL-6, TNF-alfa ve diğer sitokinler tarafından yönlendirilen “sitokin fırtınasının” rolü vardır.
Tofacitinib de ağız yoluyla kullanılan, JAK2 için fonksiyonel seçiciliğe sahip, seçici janus kinaz (JAK)1 ve JAK3 inhibitörüdür ve bu sayede sitokinler reseptörlerine bağlandıktan sonra hücre içi transdüksiyon yolakları bloke olur.
Böylece, hücresel cevaplar tetiklenmez ve sitokin üretimi dolaylı olarak baskılanır.
Tofacitinib ayrıca, akut solunum sıkıntısı sendromunun patogenezinde rol oynayan tip 1 ve tip 17 yardımcı T hücreleri tarafından sitokin salınımını azaltarak interferonların ve interlökin-6’nın etkisini de modüle eder.
Tofacitinibin enflamasyondaki bu kritik yollar üzerindeki etkilerinin KOVİD’ deki ilerleyici, enflamasyona bağlı akciğer hasarını iyileştirmesi beklenir.
Daha önce başka bir JAK inhibitörü olan ve romatoid artrit tedavisinde de kullanılan baricitinib ile yapılan bir çalışmada ilacın fazla bir etkisinin olmadığı sonucuna varılmıştı (2, 3).
Diğer taraftan Japonya Sağlık Bakanlığı baricitinibin KOVİD tedavisinde kullanılmasına onay verdi (4).
Gelelim neticeye
Kortizon ve bağışıklığı farklı mekanizmalarla baskılayan ilaçların doğrudan virüsler üzerine bir tesiri yoktur; bunlar sitokin fırtınası adı verilen tabloyu baskılayarak hastalığın hafif atlatılmasında etkili olabilirler.
Dünya Sağlık Teşkilatı’ nın KOVİD’ de etkili olduğunu kabul ettiği tek ilaç bir kortizon olan dekzametazondur.
Ben bu tür ilaçların bazı hastalarda hayat kurtarıcı olabileceğini ama bir kısmında ise hiçbir işe yaramayacağı kanaatindeyim.
Kaynaklar:
1.https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2101643