Cell Reports’ da yayınlanan araştırmada, SARS-CoV-2 genomunun büyük ölçekli yeniden kodlanmasıyla bir dizi canlı zayıflatılmış aşı adayının emniyet ve etkinlikleri hamsterlerde değerlendirildi (1).
Deney hayvanları yeniden kodlanmış virüsün tek bir dozu ile burun yoluyla aşılandı ve 21 gün sora da virüse maruz bırakıldı.
Test edilen virüslerden ikisi klinik belirtiye yol açmadı ama oldukça kuvvetli koruyucu bağışıklık sağladılar.
Zayıflatılmış virüsler üst solunum yollarında etkili bir şekilde çoğalırlarken alt solunum yollarında fazla üreyemediler; akciğerlerde sadece hafif patolojik değişikliklere yol açtılar.
Maruziyetten sonra, hamsterlerde herhangi bir hastalık belirtisi gelişmedi ve virüsü hızla temizlediler: Virüs hiçbir enfekte hayvanın akciğerlerinden elde edilemedi.
Teknik bilgi
Bir kodon, belirli bir amino aside karşılık gelen DNA veya RNA’nın trinükleotid dizisidir. Genomun bir protein ya da RNA molekülünün yapılması için gerekli şifreyi içeren kısımları gen olarak adlandırılır. Proteinlerin sentezlenmesi için gerekli olan kodu içeren genler üçer nükleotidden oluşan kodonlardan oluşmaktadırlar. Her bir kodon protein sentezi sırasında belli bir amino asidin kodunu ihtiva eder (2).
Geliştirilmekte olan aşıların çoğunun aksine, kodon çifti deoptimizasyonu (CPD) yoluyla SARS-CoV-2 genomunun genetik modifikasyonu yapılarak zayıflatılmış ancak çoğalma kabiliyeti olan SARS-CoV-2 aşı adayları üretildi.
CPD, çok çeşitli virüslerin hızlı ve yüksek verimli bir şekilde zayıflamasını sağlayan bir stratejidir.
CPD, kodlanan proteinin kodon yanlılığını veya amino asit bileşimini değiştirmeden bir veya daha fazla viral gendeki mevcut eş anlamlı kodonların pozisyonlarını yeniden düzenler.
Yeniden kodlanan virüsler, yeniden kodlanan genlerden ebeveynleri kadar verimli bir şekilde protein üretmezler ve üremede kusurlar gösterirler, bu da konakçının doğuştan gelen ve adaptif immün tepkilerle vahşi tip virüs enfeksiyonunu kontrol etmesini sağlar
Korunmuş antijenik kimlik ve çoğalma potansiyeli, yeniden kodlanan zayıflatılmış virüslerin konakçının bağışıklık sistemine tam olarak katılmasını ve güçlü bağışıklık tepkilerini tetiklemesini sağlar.
Gelelim neticeye
Halen uygulanmakta olan ve kas içine zerk edilen aşıların ağır tablo, hastaneye yatış ve ölümleri azalttıkları ama enfeksiyonu önlemedikleri çok iyi biliniyor.
Salgın ancak enfeksiyonu ve dolayısıyla da bulaşmayı önleyen aşılarla durdurulabilir.
Bunun başta gelen şartı da burun yoluyla uygulanan, etkinliği yüksek, yan etkisi düşük aşılardır.
İdeal olanı da zayıflatılmış canlı virüslerin kullanılması, böylece bağışıklık sisteminin virüsün bütün proteinlerini tanımasının sağlanmasıdır.
Kaynaklar:
1.https://www.cell.com/cell-reports/fulltext/S2211-1247(21)00920-7